Autor: Bartosz Janic

Sytuacja pustułki w dolinie Mławki

      W sezonach 2019-2020 we wschodniej części doliny Mławki, na powierzchni ok. 10 tys. ha, odnotowano blisko 40 procentowy wzrost liczby lęgowych pustułek. Lokalnie, w otwartych terenach łąkowych ze szpalerami i wolnostojącymi topolami, osiągały wyjątkowe zagęszczenia,  tworząc nierzadko luźne skupiska par lęgowych. W zdecydowanej większości pustułki zasiedlały gniazda wron, zarówno dawne, opuszczone, jak i świeżo zbudowane. Ponadto wyprowadzały lęgi w gniazdach  kruka, myszołowa, sroki, większych gniazdach grzywacza i sporadycznie w dziuplach i półdziuplach. W dolinie Mławki nie rozwieszano budek lęgowych.

     W niektórych rejonach doliny pustułki sukcesywnie zasiedliły w trakcie sezonu niemal wszystkie dostępne gniazda.  Na przykład w okolicach wsi Proszkowo, na powierzchni ok. 4 km² łąk z zadrzewieniami i płatami łozowisk, gdzie w latach wcześniejszych gniazdowało od 3 do 5 par, w roku 2020 odnotowano aż 11 par lęgowych. Niektóre pary zmuszone były zajmować dość niekorzystne stanowiska – nisko położone gniazda srok w zakrzaczeniach (najniższe na wysokości 1,4 m na ziemią). Na opisanej powierzchni pod Proszkowem, do lęgu w krzewach przystąpiły 4 pary.  Trzy z nich zasiedliły gniazda w kępach łozy, a jedna para zajęła świeżo budowane, niedokończone gniazdo sroki w krzewie lilaka, na wysokości 1,8 metra, usytuowane w skrajnie niekorzystnym miejscu, w niewielkim zadrzewieniu tuż obok uczęszczanej drogi gruntowej. Niestety, w gnieździe nastąpiła strata już w fazie znoszenia jaj. Kontrola powierzchni w ostatniej dekadzie czerwca wykazała stratę jeszcze w trzech gniazdach.  Dwa z nich umieszczone były nisko w łozowiskach, natomiast w jednym przypadku istnieje podejrzenie, że ptaki mogły w ogóle nie przystąpić do lęgu, mimo zajęcia w maju gniazda grzywacza na wolnostojącej, dość niskiej lipie.  Corocznie obserwowane są pary później pojawiające się na lęgowiskach, które zajmują słabe rewiry, porzucając je po jakimś czasie.

     Sezon lęgowy u pustułek bywa dość znacznie rozciągnięty w czasie. W maju i czerwcu , wraz z rozwojem listowia, gniazda na drzewach są trudne do wykrycia. Warto wtedy wykonać częstsze kontrole i poświęcić więcej czasu na obserwacje. Ważne jest to szczególnie w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze skupiskiem par. W okolicach wsi Głużek, na długości 1,2 km łąk, w końcu kwietnia wykryto jedno gniazdo zajęte przez pustułki.  W końcu maja obserwowano już 3 pary z gniazdami, a podczas kontroli na przełomie czerwca i lipca,  okazało się, że na tym odcinku gniazduje 6 par, z czego trzy gniazda jeszcze były wysiadywane.

    Odnotowany wzrost liczebności pustułek w ostatnich dwóch sezonach, jest zapewne efektem wysokiej zasobności pokarmowej w środowisku Doliny Mławki. Po ciepłych i suchych zimach, najpewniej nastąpił istotny wzrost populacji gryzoni. Jednakże, przy wyborze terytorium, niebagatelną rolę odgrywa również dostępność miejsc lęgowych. Należy sądzić, że przy większej ilości bezpiecznych miejsc, odpowiednich do założenia gniazda, dolina Mławki mogłaby „pomieścić” jeszcze niejedną parę pustułek. Każdego roku wiosną obserwowane są pojedyncze ptaki lub pary, które z powodu deficytu miejsc gniazdowych nie mogą przystąpić do lęgów.

Piotr Szczypiński

Czy w Złakowie Kościelnym  znajduje się największa kolonia pustułek w Polsce?

Od kilku lat pustułki na kościele w Złakowie Kościelnym (gm. Zduny, pow. łowicki, woj. łódzkie) przykuwają szczególną uwagę. TP „Bocian” w roku 2003 zamontowało na kościele w tej miejscowości 7 skrzynek dla tych ptaków. Od tamtej pory skrzynki te są regularnie przez ptaki zajmowane. Od 2014 roku staram się regularnie obrączkować pisklęta pustułek na tym stanowisku.  Mając na myśli Złaków, trzeba pamiętać też o plebanii, gdzie pustułki gniazdują przynajmniej od roku 2019 (przed sezonem 2018 zamontowane tam zostały 2 skrzynki lęgowe).

Sezon 2020 okazał się wyjątkowy. Łącznie odnotowałem w Złakowie aż 12 gniazd pustułek. Z tej liczby min. 9 par gniazdowało na kościele (w tym 7 par w skrzynkach lęgowych) oraz 3 pary na budynku plebanii (2 w skrzynkach lęgowych).  Udało mi się też zaobrączkować rekordowo wysoką liczbę piskląt – 43. Ciekawostką jest fakt złożenia jednego lęgu w przedsionku zamontowanej tam skrzynki dla płomykówki. Skrzynka ta zajęta była przez sowy, jednak po pewnym czasie lęg pustułki został porzucony w okresie, kiedy w gnieździe płomykówek wykluły się pisklęta.

   

Warto dodać, że rok wcześniej gniazdowało w Złakowie 5 par pustułek, w tym 4 na kościele i jedna na plebanii.

Prawdopodobnie pustułki w Złakowie tworzą obecnie największą kolonię lęgową tego gatunku w Polsce.

Łukasz Matyjasiak

Dla wielu doświadczonych ornitologów poniższe informacje są oczywiste, jednak czasem warto przypomnieć sobie kilka faktów.

Przylot pustułek na znane ptakom stanowiska lęgowe następuje zwykle w drugiej połowie marca, rzadziej wcześniej. Część ptaków może pojawić się dopiero w końcu kwietnia lub nawet w maju! Wysiadywanie jaj (zwykle 4-6) zaczyna się od 3 jaja i trwa około 30 dni. Wysiaduje samica, a samiec zastępuje ją na krótko (zwykle na kilka-kilkanaście minut), kiedy dostarczy jej upolowany posiłek. Pisklęta pozostają w gnieździe również około 30 dni. Więcej możecie przeczytać pod tym odnośnikiem.

Nowy domek już jest !!! Mamy nadzieje, że już niebawem będziemy mogli śledzić losy pustułczej rodziny.

Zainteresowanie nowym lokum jest.

W ostatnim czasie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosił, że w programie „Ochrona zabytków” dofinansowanie na różnego rodzaju remonty otrzymają kolejne zabytki (ponad 100 mln złotych). Są nimi głównie obiekty sakralne. Na wielu z nich z pewnością gniazdują pustułki. Poza nimi zapewne obecne są inne gatunki ptaków. Więcej na ten temat można przeczytać tutaj: LINK

Mam nadzieję, że poszczególni inwestorzy przed rozpoczęciem kolejnych remontów dysponować będą odpowiednimi opiniami przyrodniczymi, dzięki którym uda się zapobiegać likwidacji stanowisk różnych gatunków (pustułek, płomykówek czy też nietoperzy).

Nasza wiedza o występowaniu pustułek na wymienionych w artykule obiektach jest ograniczona – patrz mapa. Mamy nadzieję, że czytający te informacje uzupełnią trochę tę wiedzę.

Mirosław Rzępała

W tym roku będziemy się starali uaktualnić naszą wiedzę o występowaniu pustułek w stolicy opierając się w dużym stopniu na historycznych danych. Mamy nadzieję, że wspólnie uda się skontrolować w tym sezonie znane warszawskie stanowiska pustułek. Więcej informacji o planowanych działaniach znajdziecie na podstronie Warszawskie pustułki.